This Week in History: April 24-30 | ඉතිහාසයේ මෙම සතිය: අප්රේල් 24-30
මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 අප්රේල් 23 දින ඉංග්රීසියෙන් පලවූ This Week in History යන ඉතිහාසය පිලිබඳ විශේෂාංග තීරුවේ සිංහල පරිවර්තනය යි. පරිවර්තනය මිගාර මල්වත්ත විසිනි
මීට හරියටම වසර 25 කට පෙර, වසර 50 කට පෙර, වසර 75 කට පෙර සහ වසර 100 කට පෙර මෙම සතිය තුළ සිදු වූ වැදගත් ඓතිහාසික සිදුවීම්වල පැතිකඩක් මෙම තීරුවේ දැක්වේ.
වසර 25 කට පෙර: ඉරාකයට එරෙහිව ආර්ථික සම්බාධක පවත්වා ගැනීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලය ඡන්දය දෙයි.
රුසියානු තෙල් නැවක්, Volgoneft-147, ඉරාකය සමඟ වෙළඳාම් කිරීමට උත්සාහ කිරීමේ දී, ඇමරිකානු හමුදා විසින් 2000 පෙබරවාරි 3 වන දින අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. එක්සත් ජනපදය මෙහෙයවන සම්බාධක උල්ලංඝනය කරමින් කුසගින්නෙන් පෙළෙන රටකට “තහනම් ද්රව්ය” බෙදා හරිනු ඇතැයි යන සැකය මත භාණ්ඩ ප්රවාහකයන් නිරන්තරයෙන් අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.
1998 අප්රේල් 27 වන දින එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලය ඉරාකයට එරෙහිව ආර්ථික සම්බාධක පවත්වා ගැනීමට ඒකමතිකව ඡන්දය ප්රකාශ කළේය. එය ඊළඟ මාසවලදී මන්දපෝෂණයට සහ වැළැක්විය හැකි රෝගවලට ගොදුරු වූ දස දහස් ගණන් ඉරාක වැසියන්ට, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් වන ළමයින්ට, පැනවූ මරණ දඬුවමක් විය.
ප්රංශය, රුසියාව, චීනය සහ තවත් ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ සාමාජිකයින් කිහිප දෙනෙකු සම්බාධක පිලිබඳව ප්රශ්න කළ නමුත්, අවසානයේ වෙලඳාම පිලිබඳ තහනම දිගටම පවත්වා ගත යුතු බවට එක්සත් ජනපදයේ අවධාරනයට හිස නමා, මහා බ්රිතාන්යය විසින් ස්ථිර කරන ලද මෙම යෝජනාවට පක්ෂ ව ඡන්දය ප්රකාශ කරන ලදී. සම්බාධක ඉවත් කිරීමේ ඕනෑම පියවරකට එරෙහිව එක්සත් ජනපද නිෂේධ බලය භාවිතා කරන බව එක්සත් ජනපද තානාපති බිල් රිචඩ්සන් රැස්වීමට පෙර නිවේදනය කළේය.
ඉරාකයට ඇති එකම සහනය වූයේ සමාලෝචන ක්රියාපටිපාටිය වේගවත් කිරීම වන අතර, එය කලින් පැවැති පරිදි මාස හයකට වරක් නොව, දින 60කට වරක් සිදු කිරීමට නියමිත විය. එහෙත් නිෂේධ බලය ඇති ස්ථිර සාමාජිකයින් පස් දෙනාගෙන් – චීනය, ප්රංශය, රුසියාව, බ්රිතාන්යය සහ එක්සත් ජනපදය – කිසිවෙකු හෝ ඉරාකයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ අවි පරීක්ෂකවරුන්ගේ මීළඟ පූර්ණ පරිමාන වාර්තාව ඊලග ඔක්තෝම්බර් මස එනතුරු, සම්බාධක වල සැලකිය යුතු වෙනසක් යෝජනා කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා නොකෙරිණ
චීන නියෝජිත ෂෙන් ගුෆෙන්ග් ඇතුළු සමහර ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ නියෝජිතයින් ඉරාක මරණ පිළිබඳ ප්රශ්නය මතු කිරීමට උත්සාහ කළ විට, එක්සත් ජනපදය හා බ්රිතාන්යය විසින් ඔවුන්ට තරවටු කරන ලදී. ඇතැම් විට වඩාත්ම නරුම සහ නිර්දය ප්රකාශය පැමිණියේ එක්සත් ජාතීන්ගේ බ්රිතාන්ය තානාපති ශ්රීමත් ජෝන් වෙස්ටන් විසින් විය යුතුය; ඔහු “(යෝජනාවලට) ඉරාකයේ අනුකූලත්වය කෙරේ වෙනුවට ඉරාක දුක් වේදනා කෙරේ අවධානය යොමු කිරීමට” එරෙහිව අනතුරු ඇඟවීය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ අවි පරීක්ෂාවට ඉරාකය අනුකූල වීම පිළිබඳ සැලකිය යුතු සාක්ෂි ආරක්ෂක මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව ඡන්දය ප්රකාශ විය. න්යෂ්ටික අවි සඳහා පරීක්ෂණ පැවැත්වූ ජාත්යන්තර පරමාණුක බලශක්ති ඒජන්සිය (IAEA) වාර්තා කළේ, පසුගිය මාස හය තුළ ඉරාක පරමාණුක අවි වැඩසටහනක් පිළිබඳ කිසිදු සාක්ෂියක් තමන්ට හමු නොවූ බවයි.
මානුෂික වශයෙන් අතිරේක මාස හයක කාලයක් සම්බාධක පැනවීමේ මිල සැලකිය යුතු එකක් විය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංඛ්යාලේඛනවලට අනුව, සම්බාධක පැනවීමට පෙර අවසන් වසර වන 1989 දී ඉරාක ළමුන් අතර මරණ අනුපාතය වූ වසරකට 7,000 සිට 1996 දී එය 57,000 දක්වා ඉහළ ගියේය.
ඉරාකයේ මෙම අතිවිශාල මරණ සංඛ්යාව ආහාර, ඖෂධ, වෛද්ය උපකරණ සහ ආරක්ෂිත පානීය ජල හිඟයේ ප්රතිඵලයක් වන අතර, එය පාචනය, කොලරාව, මැලේරියාව, ටයිපොයිඩ් උණ සහ ඇප්ලාස්ටික් රක්තහීනතාවය ඇතුළුව පවතින වසංගතවලට දායක විය. 1980 ගණන්වල ඉතියෝපියාව වැනි දරුණුතම සාගත ව්යසනයන්ගෙන් පිටත කලාතුරකින් දක්නට ලැබෙන ක්වාෂියෝර්කෝර් සහ මාරස්මස් වැනි දරුණු ආහාර ඌනතා රෝග එහි නිතර සටහන් විය.
මීට අමතරව, මධ්යස්ථ දියුණු සමාජවල දරුවන්ට කලාතුරකින් පමණක් මාරාන්තික වූ ඇදුම සහ දියවැඩියාව වැනි තත්වයන් පවා ඉරාකය තුල දී ගනන් මිනුම් නැති ප්රමානයේ මරණ සංඛ්යාවක් සිදු කල අතර, ස්ටෙරොයිඩ් ආශ්වාසක (ඉන්හේලර්), ඉන්සියුලින් සහ අනෙකුත් සාමාන්ය වෛද්ය සැපයුම් නොමැතිකම නිසා ඉරාකයේ බොහෝ දෙනෙක් මිය ගියහ.වසර 50 කට පෙර: නිව් යෝර්ක් නගරයේ පොලිසිය 10 හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකු ඝාතනය කරයි
1973 අප්රේල් 28 වන දින නිව් යෝර්ක් නගරයේ ක්වීන්ස් හි පොලිසිය පලා යාමට උත්සාහ කළ 10 හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකුට වෙඩි තබා මරා දැමීය. ඉනික්බිතිව එලඹි දිනවල අසල්වැසි දකුණු ජැමෙයිකාවේ අසල ප්රදේශයේ මෙම ඝාතනයට විරෝධය පළ කරමින් කැරලි ඇති වනු දැක ගත හැකි විය.
සිවිල් ඇඳුමින් සැරසුණු පොලිස් නිලධාරීන් දෙදෙනෙකු ඔවුන්ගේ පිස්තෝල ඇද, ඇවිදිමින් සිටි ක්ලිෆර්ඩ් ග්ලෝවර් නම් පිරිමි මෙම ළමයාට ඔහුගේ සුළු පියා වන ඇඩ් ආම්ස්ටෙඩ්ට එල්ල කර ඇත. ඔවුන් පොලිසිය බව නොදැන සිටි ආම්ස්ටෙඩ් සහ ග්ලෝවර්, මොවුන් ඔවුන්ව කොල්ලකෑමට උත්සාහ කරන බව විශ්වාස කරමින් නිලධාරීන් වෙතින් පලා ගියහ. ඔවුන් පලා යන විට එක් නිලධාරියෙකු වන තෝමස් ෂියා ඔවුන්ට වෙඩි තැබූ අතර වෙඩි පහරවල් දෙකක් ග්ලෝවර්ට වැදීමෙන් ග්ලෝවර් මිය ගියේය.
10 හැවිරිදි ග්ලෝවර් සතුව ආයුධයක් තිබූ බවත්, එය වෙඩි තැබීමට හේතුව වූ බව ෂියා ප්රකාශ කරනු ලැබුවත් එවැනි ආයුධයක් කිසිදා හමු නොවීය.
වෙඩි තැබීමෙන් පසු දින පුවත්පත් සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට එක්වෙමින් ආම්ස්ටෙඩ් සිහිපත් කලේ මෙසේය: “අපි නිශ්ශබ්දව ඇවිදිමින් හිටියා , මෙම මෝටර් රථය නවත්වන අතරේදී මෙම සුදු ජාතිකයා තුවක්කුවකින් දොර විවර කලා ‘තෝ කළු බැල්ලිගෙ පුතා’ කියලා වෙඩි තිබ්බා,”
ඝාතනයට ලක් වූ තරුණයා සමඟ ඔහුගේ සම්බන්ධය ගැන කතා කරමින් ආම්ස්ටෙඩ් පැවසුවේ, “මම ඔහුට පුතෙකු මෙන් ආදරය කලා. එයා මට තාත්තා කියලා කතා කළා”. අසල්වැසියන් සහ මිතුරන් වාර්තාකරුවන්ට පැවසුවේ ග්ලෝවර් පාසලෙන් පසු කාර්මිකයෙකු ලෙස රැකියාව කල ආම්ස්ටෙඩ් වෙත පැමිණෙන බවත් වැඩ ගැන ඉගෙන ගැනීමට සහ සුලු වැඩවලට උදව් කිරීමට ප්රිය කල බවත්ය.
ඝාතනය පිලිබඳ පුවත පැතිරීමත් සමග, අසල්වැසි දකුණු ජැමෙයිකානු ප්රදේශයේ කම්කරු පන්ති ජනයා තුල පුලුල් කෝපයක් හට ගැනුනි. පොලිසිය ඔවුන් මර්දනය කිරීමට උත්සාහ කිරීමත් සමඟ විරෝධතා ප්රචන්ඩකාරී වූ අතර ප්රදේශවාසීන් සහ පොලිසිය අතර විවෘත ගැටුම් ඇති විය.
ග්ලෝවර්ගේ ඝාතනයෙන් පසු ගතවූ දින කිහිපය තුළ පොලිස් නිලධාරීන් 14 දෙනෙකු තුවාල ලැබූ අතර, අවම වශයෙන් විරෝධතාකරුවන් 24 දෙනෙකු අත්අඩංගුවට ගෙන තිබුනි..
විරෝධතා හේතුවෙන් නිව් යෝර්ක් දිස්ත්රික් නීතිපති කාර්යාලයට ෂියාට එරෙහිව මිනීමැරුම් චෝදනා ඉදිරිපත් කිරීමට බල කෙරුනි. කෙසේ වෙතත්, චෝදනාව ක්ෂනිකව ම පාහේ සාපරාධී නොසැලකිලිමත් කමින් සිදු වූ මනුෂ්ය ඝාතනයක් ලෙස අර්ථ දක්වා දක්වා ප්රහීන කරන ලදී. රාජකාරියේ යෙදී සිටියදී මිනීමැරුමක් සම්බන්ධයෙන් නඩු විභාගයකට මුහුණ දුන් නිව්යෝර්ක් නගරයේ පලමු පොලිස් නිලධාරියා ෂියා විය.
ෂියාව විධිමත් ලෙස නිදොස් කිරීම සඳහා පමණක් කැඳවන ලද නඩු විභාගය ව්යාජ එකක් බව මුල සිටම පැහැදිලි විය. මෙම අපරාධය සිදු වූයේ ප්රධාන වශයෙන් කලු ජාතිකයන්ගෙන් සමන්විත ජනගහනයක් සිටි දකුණු ජැමෙයිකාවේ වුවත්, ජූරි සභාව එක් කළු ජාතිකයෙකු සහ සුදු ජූරි සභිකයන් 11 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත විය.
ෂියා සාක්ෂි දෙමින් කියා සිටියේ ඔහු ආත්මාරක්ෂාව සඳහා වෙඩි තැබූ බවයි. ග්ලෝවර් “යමක් චලනය කළ බව මා දුටුවා. මා එය රිවෝල්වරයක් යැයි විශ්වාස කලා” ලෙස ඔහු කියා සිටියේ ය. නඩු විභාගය අවසන් වූයේ ෂියා “නිවැරදිකරු” යන තීන්දුව ගැනීමෙන් පසුව ඔහුට නිදහසේ පිටව යාමට ඉඩ දීමෙනි.
නඩු විභාගය අවසන් වීමෙන් පසුව, එම තීන්දුවට විරෝධය පළ කරමින් දකුණු ජැමෙයිකාවේ සිය ගණනක් සහභාගි වූ පෙළපාලි පැවැත්විණි. ඉන්පසු, මිනීමැරුම් ක්රියාවන් සම්බන්ධයෙන් පොලිසියට සමාව දීමට “ආත්ම ආරක්ෂාව” යන ප්රකාශය දිගටම භාවිතා කෙරේ.
වසර 75 කට පෙර: සියොන්වාදී හමුදා පලස්තීන ගම්මාන ඉලක්ක කර ගනිමින් තවත් වාර්ගික ශුද්ධ කිරීමේ මෙහෙයුමක් දියත් කරයි
1948 අප්රේල් 28 වන දින, විශාලතම සියොන්වාදී මිලීෂියාව වන හගානාහි පැරාමිලිටරි අංශය වන පල්මාක් (Palmach) විසින් යිට්චාක් (Yiftach) මෙහෙයුම දියත් කරන ලදී. එහි අරමුණ වූයේ සෆෙඩ් නගරයේ පාලනය සියතට ගැනීමයි. කඳුකර නැගෙනහිර ගලීලයේ ඉහළම සහ විශාලතම ජනගහනයක් සිටින මධ්යස්ථානය ලෙස මෙම නගරය උපායමාර්ගිකව තීරණාත්මක විය.
මෙම ප්රහාරය “ඩලට් සැලසුම” ලෙස නම් කරන ලද පුලුල් වැඩසටහනක කොටසකි. එය ඊශ්රායලයේ ප්රථම අගමැති වීමට නියමිත ව සිටි සියොන්වාදී නායක ඩේවිඩ් බෙන්-ගුරියන් විසින් පුද්ගලිකව ඉල්ලා සිටින ලද්දක් සහ යෝජනා කරන ලද්දකි . ඩලට් යටතේ, සියොන්වාදී බලවේග හැකිතාක් පලස්තීනය මත තම ආධිපත්යය තහවුරු කිරීමට පොර වැදුනු අතර, ඊට නගර ප්රචන්ඩ ලෙස අල්ලා ගැනීම සහ අරාබි වැසියන් නෙරපා හැරීම ඇතුළත් විය.
මැයි මාසයේ දී සිදු කිරීමට නියමිත ව තිබූ බ්රිතාන්යය පලස්තීනයෙන් ඉවත් වීමටත්, එක්සත් ජාතීන් විසින් අනුමත කරන ලද පරිදි රට වාර්ගික පදනමක් මත බෙදීමටත් පෙරාතුව වඩාත් හිතකර වූ “භූමියෙහි ස්ථාපිත කරුනු” තහවුරු කිරීම මෙහි අරමුන විය.
අප්රේල් 28 දා, හගනා හමුදා කඳවුරක භට පිරිස් සීරුවෙන් තබා, ප්රහාරයක් සඳහා වූ සැලසුම් සක්රීය කරන ලදී. ඊලඟ දින දෙක තුල, ඔවුහු සිවිල් වැසියන් විවෘතව ඉලක්ක කරගත් ප්රහාරයක් ආරම්භ කලහ. ප්රධාන නගරවල කල පෙර වැටලීම් වලදී මෙන්, එය ආරම්භ වූයේ අසල කුඩා ගමකට පහර දීමෙනි. මැයි 1 වනදා සිට හගානා විසින් සෆෙඩ් සිට කිලෝමීටරයක් උතුරින් පිහිටි කුඩා ගම්මානයක් වන එයින් අල්-සෙයිටුන් (Ein al-Zeitun ) වෙත බෝම්බ හෙලීමට පටන් ගත්තේය.
මෙයට ඩේවිඩ්කා නම් අතිශය ඝෝෂාකාරී මෝටාර් උපකරනයක් භාවිතා කිරීම ද ඇතුලත් වූ අතර, එහි සාවද්ය භාවය නිසා වෙඩි තැබීම අවිචාරවත් ලෙස සිදු විය. ඉනික්බිතිව අඩුම තරමින් ගමේ වැසියන් 70ක් ඝාතනය කරන ලදී. ඒ අතර, පලා යාමට උත්සාහ කරමින් අල්ලා ගත් තරුනයන් සහ පිරිමි ලමුන් 37 දෙනෙකුගෙන් යුත් කන්ඩායමක් ඇතුලත් වූ බැව් පෙනී යයි.
පසුව හගානා සෘජුවම සෆෙඩ් ඉලක්ක කර ප්රහාරයක් දියත් කළේය. ඇතැම් අරාබි ප්රතිරෝධයන් මධ්යයේ එය මුලින් නගරයේ බලකොටුව අල්ලා ගැනීමට අසමත් විය. පලස්තීන නායකයෝ, බ්රිතාන්යයන් සමඟ එක්ව, සටන් විරාමයක් සඳහා ආයාචනා කලහ. ඒ වෙනුවට හගානා විසින් මැයි 9 දින තවත් ප්රහාරයක් ආරම්භ කෙරුනු අතර, “දැවැන්ත, සම්බන්ධීකෘත” ලෙස විස්තර කෙරුනු මෝටාර් බෝම්බ ප්රහාරයක් සහ තරංගාකාරයෙන් ඇදුනු හමුදා නඟරයට දැඩි ලෙස වෙඩි තැබීම ද මීට ඇතුලත් විය. ඉහත දී බහුතර පලස්තීන ජනගහනයක් සිටි මෙම නගරය අත්පත් කර ගැනීමට මෙම ප්රහාරය සමත් විය.
වසර 100 කට පෙර: අයර්ලන්ත සිවිල් යුද්ධය අවසන් වේ
1921 ඇන්ග්ලෝ-අයර්ලන්ත ගිවිසුමට විරුද්ධ වූ ජාතිකවාදී සින් ෆෙයින් දේශපාලන නායකයා ද, බ්රිතාන්ය අධිරාජ්යවාදයට එරෙහිව 1916 පාස්කු නැගිටීමේ ප්රවීනයෙකු ද වූ ඊමන් ඩී වැලේරා, 1923 අප්රේල් 27 වන දින, සිය ආධාරකරුවන් වන අයර්ලන්ත රිපබ්ලිකන් හමුදාව (IRA) සහ නිල බ්රිතාන්ය සහාය ලබන අයර්ලන්ත නිදහස් රාජ්යයේ ජාතික හමුදාව අතර සටන් විරාමයක් ඉල්ලා සිටියේය. .
1919-1921 අයර්ලන්ත නිදහස් යුද්ධය සහ ඉන් පසුව ඇති වූ සිවිල් යුද්ධය අවසන් කෙරුනු ගිවිසුමක් මඟින් උතුරු අල්ස්ටර් පලාත බෙදනු ලැබීය. අල්ස්ටර්හි ප්රොතෙස්තන්ත ප්රාන්ත හයක් එක්සත් රාජධානියේ කොටසක් ලෙස දිගටම පැවති අතර, බොහෝ දුරට කතෝලික ප්රාන්තවූ දකුනුදිග ප්රාන්ත 26 ක් නිදහස් රාජ්යයට සම්බන්ධ විය. ගිවිසුම මගින් නිදහස් රාජ්යයේ විදේශ ප්රතිපත්තිය පාලනය කිරීමේ අයිතිය බ්රිතාන්යයට ලබා දුන් අතර නිදහස් රාජ්ය නිලධාරීන් බ්රිතාන්ය කිරීටයට පක්ෂපාතී බවට දිවුරුම් දීම ද අවශ්ය එමඟින් අවශ්ය කෙරින.
ගිවිසුම් විරෝධී IRA (අයර්ලන්ත සමූහාන්ඩු හමුදාව) සංවිධානය 1922 ජූනි මාසයේ සිට නිදහස් රාජ්යයට එරෙහිව ගරිල්ලා ව්යාපාරයක් දියත් කර තිබුණි. එය කිසිදු සැලකිය යුතු නාගරික මධ්යස්ථානයක් අල්ලා ගැනීමට අපොහොසත් වූ අතර බ්රිතාන්ය ආයුධ සැපයූ ජාතික හමුදාවට යුද ජයග්රහන ලබා ගැනීමට හැකි විය.
ජනවාරි මාසයේදී, නිදහස් රාජ්යය විසින් අල්ලා ගන්නා ලද ගිවිසුම් විරෝධී සටන්කරුවන් වහාම ඝාතනය කිරීමේ ප්රතිපත්තියක් ආරම්භ කරන ලදී. ඒ අනුව ගිවිසුම් විරෝධීන්ට, පලමුව යටත් වී පසුව සිරකරුවෙකු ලෙස සටන් විරාමයක් ඉල්ලා සිටි ෆ්රෑන්ක් ඩීල් වැනි, ස්වකීය ප්රමුඛ නායකයින් අහිමි වූයේය. IRA වෙත විශාලතම පහර එල්ල වූයේ එහි හමුදා නායක ලියම් ලින්ච් අප්රේල් 10 වන දින ටිපරරි ප්රාන්තයේ දී ක්රියාන්විතයේ යෙදී සිටියදී මරා දැමීමත් සමඟය.
ඩි වැලෙරාගේ ප්රකාශය අයර්ලන්තයේ ස්වෛරීභාවය පිළිබඳ සියලු ප්රශ්න ප්රජාතන්ත්රවාදී කොන්දේසි මත විසඳිය යුතු බව ඉල්ලා සිටියේය. නිදහස් රාජ්ය ආන්ඩුව මුලදී ඩි වැලෙරාගේ යෝජනාව පිලිබඳ ව සැක සහිත වෙමින් එය ප්රතික්ෂේප කලේ, IRA ආයුධ භාර දීමක් පිලිබඳ යෝජනා ඔහු විසින් ඉදිරිපත් කෙරී නොමැති බව සඳහන් කරමිනි. අප්රේල් 30 වන දින, ලින්ච් වෙනුවට IRA නායකයා ලෙස පත් වූ ෆ්රෑන්ක් අයිකන්, මිලිටරි මෙහෙයුම්වල අනදෙන නිලධාරියා ලෙස, මෙහෙයුම් අත්හිටුවන ලෙස ඔහුගේ හමුදාවන්ට නියෝග කළේය. මැයි 24 වන දින සටන් විරාම නියෝගයක් සමඟ, ආයුධ නිදහස් රාජ්යයට භාර දෙනු වෙනුවට, අවි අත් හැරීමේ නියෝගයක් නිකුත් කිරීමට නියමිත විය.
#theSocialistLK #WSWS