රෆායෙල් අසූල් විසිනි
මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 මාර්තු මස 13 දින Evidence presented in 1973 murder of Chilean poet Pablo Neruda යන සිරසින් යුතුව පලවූ රෆායෙල් අසූල් සහෝදරයා විසින් ලියන ලද ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි. පරිවර්තනය කිත්රුවන් මොලදණ්ඩ විසිනි.
වසර 12 ක විමර්ශනයකින් පසු,1973 සැප්තැම්බර් 23 වන දින සන්තියාගෝ හි සැන්ටා මරියා සායනයේ දී චිලී කවියෙකු වන පැබ්ලෝ නෙරූඩාට වස දුන් බවට ස්ථිර සාක්ෂි තහවුරු වී ඇත.
ඔහුගේ මරණය සිදු වන්නේ, සැල්වදෝර් ඇලෙන්ඩේ විසින් නායකත්වය දෙන ලද, මහජන පෙරමුණු ආන්ඩුව, එක්සත් ජනපදයේ පිටුබලය ලැබූ මිලිටරි කුමන්ත්‍රණයකින් නෙරපා හැර ,ජෙනරල් ඔගස්ටෝ පිනෝචේගේ ම්ලේච්ඡ හා ලේවැකි ආඥාදායකත්වයක් යටතට රට පත් කිරීමෙන් දින 12 කට පසුව ය. ඔහු දේශපාලන පිටුවහලට හා චිලියෙන් පිටවීමට සිටි දිනට පෙර දා ඊට සූදානම් වෙමින් සිටිය දී මරණයට පත් විය.
පැබ්ලෝ නෙරූඩා 1972 දී සන්තියාගෝ ක්‍රීඩාංගනයේදී ජෙනරාල් කාලෝස් ප්‍රැට්ස් සමඟින්. ප්‍රැට්ස් වසර දෙකකට පසු ආර්ජන්ටිනාවේ පිටුවහල්ව සිටියදී කාර් බෝම්බ ප්‍රහාරයකින් ඝාතනය විය. [ඡායාරූපය: Biblioteca del Congreso Nacional de Chile]
එකල නිල වාර්තාවට අනුව කවියාගේ මරණයට හේතු වූයේ උත්සන්න වූ පුරස්ථි පිළිකාව සහ මන්දපෝෂණයයි. නෙරූඩා ඝාතනය කරනු ලැබ ඇතැයි ඇතැමුන් එදා සැක කළත් සත්‍යය තහවුරු කිරීමට වසර 50ක් ගතවී ඇත. 1971 සාහිත්‍යය සඳහා වූ නොබෙල් ත්‍යාගලාභී චිලී කවියාට, රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයාට හා ස්ටැලින්වාදී දේශපාලනඥයාට සැබවින්ම වස දී තිබුණි.
කවියා මිය යන අවස්ථාවේ ඔහුගේ රෝහල් ගත කිරීම පිලබද සාක්ෂිකරුවෝ නෙරූඩාට නාඳුනන ද්‍රව්‍යයක් එන්නත් කර ඇති බව වාර්තා කළහ. වාර්තාකරුවෙකු විසින් ගන්නා ලද රහසිගත ඡායාරූප නෙරූඩාගේ සිරුර කෙට්ටු නොවූ බව තහවුරු කරන ලද අතර, එහෙයින් ඔහුගේ මරණය, උත්සන්න වූ පිළිකාවක් හේතුවෙන් සිදු වූ බව ප්‍රකාශ කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කරයි.
නෙරුඩාගේ හිටපු රියදුරු, මැනුවෙල් අරායා ඔසෝරියෝ, 2011 දී මෙක්සිකානු සඟරාවක් වන ප්‍රොසෙසෝ (Proceso) වෙත සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් ලබා දුන් අතර, එහිදී ඔහු සාක්ෂි දෙමින් කියා සිටියේ, තමන් නෙරූඩා සමඟ සායනයෙහි සිටි බවත්, නෙරූඩා තම බිරිඳට කතා කර තමාට එන්නතක් ලබා දී ඇතැයි පැවසූ බවත්, එහිදී , ඔහුට වස දෙන්නැයි වෛද්‍යවරුන්ට නියෝග කරන ලදැයි විශ්වාස කළ හැකි බවත්ය.
විනිසුරු මඩුල්ලක් සහ විද්වත් මණ්ඩලයක් විසින් සිදු කරන ලද අධිකරණ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයකින් තහවුරු වී ඇත්තේ බොටුලිසම් හා සම්බන්ධ බැක්ටීරියා විෂක් වන ක්ලොස්ට්‍රිඩියම් බොටියුලිනම් නෙරුඩාගේ පපුවට එන්නත් කිරීම මගින් විෂ සරීරගත වී ඇති බවයි. 2017දී, කැනඩාවේ සහ ඩෙන්මාර්කයේ විද්‍යාගාර දෙකක් දී නෙරූඩාගේ හකු දත්වලින් එකක සහ කලවා අස්ථියකින් එම මාරාන්තික ද්‍රව්‍ය සොයා ගත්තේය. ඔවුහු පසුගිය මාසයේ චිලී අධිකරණයකට තමන්ගේ සොයාගැනීම් ඉදිරිපත් කිරීම සම්පූර්ණ කළහ.
පසුව, මෙම බොටුලිනික් විෂ පාලන තන්ත්‍රයේ දේශපාලන සිරකරුවන්ට එරෙහිව භාවිතා කරනු ලැබීය. 2017 දී, සන්තියාගෝ සිරකඳවුරකදී පිනෝචේ පාලනයේ විරුද්ධවාදීන්ට එරෙහිව එවැනි ජීව විද්‍යාත්මක ද්‍රව්‍යයක් භාවිතා කිරීම සම්බන්ධයෙන් රෙජීමයේ හිටපු හමුදා නිලධාරීහු පස් දෙනෙක් නඩු විභාගයට භාජනය කරන ලදුව වරදකරුවෝ වූහ.
නෙරූඩාගේ මරණයට හේතු වන අදාළ සාක්ෂි පිළිබඳ අවසන් තීරණය චිලී විනිසුරුවරයෙකු සතු වේ.
නෙරූඩා චිලී කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ ප්‍රමුඛ සාමාජිකයෙකු වූ අතර, 1945 දී, ඇන්ටොෆගස්ටා සහ ටරපකා යන උතුරු පළාත් සඳහා සෙනෙට් සභාවට තරග කරන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ අපේක්ෂකයෙක් විය. 1970 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, ඔහු චිලී ජනාධිපති සැල්වදෝර් ඇලෙන්ඩේ සහ ඔහුගේ මහජන පෙරමුන (යූපී) එනම් සමාජවාදී පක්ෂය-කොමියුනිස්ට් පක්ෂ සන්ධානයේ ප්‍රමුඛ ආධාරකරුවෙකු බවට පත් වූ අතර 1970 සිට 1972 දක්වා එහි ප්‍රංශ තානාපති ලෙස සේවය කළේය.
ඇලෙන්ඩේ, යූපී සහ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය යටතේ පැවති වෘත්තීය සමිති, පුද්ගලික ව්‍යාපාර ක්‍රමයෙන් ජනසතු කිරීම ඇතුලත් සාමකාමී “සමාජවාදයට චිලී මාවතක්” ඉල්ලා සිටියේය. බලයේ සිටි දින 1,000 තුළ, ආර්ථික පිපිරීමක මිටි පහරවල් යටතේ, කම්කරු පන්තියේ ස්වයංසිද්ධ ව්‍යාපාරයක් කර්මාන්තශාලා, ගොවිපලවල් සහ පතල් අල්ලාගත් අතර ඒවා කම්කරුවන්ගේ පාලනය යටතට ගෙන කෝඩෝනස් ඉන්ඩස්ට්‍රියල්ස් (කාර්මික කොමිෂන් සභා) පිහිටුවන ලදී.
පෙරමුණු ආන්ඩුවේ, කොමියුනිස්ට් සහ සමාජවාදී පක්ෂවල හා වෘත්තීය සමිතිවල ප්‍රතිචාරය වූයේ එම ව්‍යාපාරය පාවා දීම සහ එය මර්දනය කිරීමට සන්නද්ධ හමුදාවන් මත යැපීමයි; මෙය, 1973 සැප්තැම්බර් කුමන්ත්‍රණයට මග පෑදුවේය. චිලී කම්කරුවන්ගේ විප්ලවවාදී අරගලය විසුරුවා හැරීමට උත්සුක වූ ඇලෙන්ඩේ සහ නෙරූඩා, සන්නද්ධ හමුදාවන් “නිල ඇඳුමින් සැරසුනු ජනතාව” ලෙස සාපරාධී ලෙස විස්තර කරමින් හමුදාව තුල මිත්‍යාවන් පෝෂණය කළහ.
පිනෝචේ ආඥාදායකත්වය (1973-1990)චිලී වැසියන්ගෙන් බහුතරයක් නියෝජනය කරන බව පවසමින්, පාලන තන්ත්‍රයේ සියලු විරුද්ධවාදීන් “රාජ්‍යයේ සතුරන්” ලෙස ප්‍රකාශ කළේය. එක්සත් ජනපද මූල්‍ය කතිපයාධිකාරය, තඹ ආකර බහුජාතික සංගතවල, සීඅයිඒ සහ එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදයේ අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කරන අතරම, චිලියේ පාලක කතිපයාධිකාරය විසින් කම්කරුවන් සහ පාලන තන්ත්‍රයේ වාම විරුද්ධවාදීන් දස දහස් ගණනක් පැහැරගෙන, අතුරුදහන් කර, ඝාතනය කර පිටුවහල් කරන ලදී.
ස්පාඤ්ඤ විප්ලවය
ස්පාඤ්ඤ විප්ලවයෙන් (1936-1939) සහ කම්කරු පන්තිය බලය අල්ලා ගැනීමට අසමත් වීමෙන් දැඩි බලපෑමට ලක් වූ ලතින් ඇමරිකානු ලේඛකයන්ගේ සහ බුද්ධිමතුන්ගේ ස්ථරයකට නෙරූඩා අයත් විය. 1936 ෆැසිස්ට් මිලිටරි නැගිටීම සහ 1939 දී ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ෆ්‍රැන්කෝගේ පාලනයේ ආරම්භය අතර සිදුවීම් අනුපිළිවෙලට ඇන්ඩලූසියානු කවියෙකු සහ නාට්‍ය රචක ෆෙඩරිකෝ ගාර්ෂියා ලෝර්කාගේ ප්‍රචණ්ඩ ඝාතනය ද ඇතුළත් වූ අතර එය ලතින් ඇමරිකානු කම්කරුවන්ගේ සහ බුද්ධිමතුන්ගේ ජීවිත වලට හා වැඩකටයුතුවලට බලපෑවේය. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ස්පාඤ්ඤ කම්කරු පන්තියේ පැත්තේ සටන් කිරීමට ජාත්‍යන්තර බලසේනාවලට සම්බන්ධ වී සිටියහ. ෆ්‍රැන්කෝගේ ෆැසිස්ට්වාදීන් අතින් ලෝර්කා ඝාතනය කිරීම සහ ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධයේ සිදුවීම් පිළිබිඹු කරන නෙරූඩාගේ කවිය, මෙම බලපෑම ගැඹුරු ලෙස පිළිඹිබු කරයි.
කම්කරු පන්තියේ විප්ලවවාදී විභවය පිලිබඳ කලකිරීමට පත් වූ සහ විශ්වාසය නැති කරගත් බුද්ධිමතුන්ගේ, කලාකරුවන්ගේ සහ ලේඛකයින්ගේ ස්ථරයක් ස්ටැලින්වාදය දෙසට හැරුනහ. නෙරූඩාට අමතරව, මෙම කලාකරුවන් අතරට කියුබානු කවියෙකු වන නිකොලස් ගිලන් සහ පේරු කවියෙකු වන සීසර් වැලෙජෝ ද වූහ.
කම්කරු පන්තිය කෙරෙහි ඇති මෙම අශුභවාදය, සටන්කාමීන්ට, ලෝ පුරා ළමයින්ට සහ ස්පාඤ්ඤ කවියන්ට කැප කරන ලද දුක්ඛිත කවිවලින් ප්‍රකාශ විය. මෙම කතුවරුන් විසින් කරන ලද කාව්‍යයන් නම්, ගිලන් ගේ “ස්පාඤ්ඤය, වධ හිංසා හතරක කවිය සහ එක් බලාපොරොත්තුවක් “( España, poeta en cuatro angustias y una esperanza ) නෙරූඩාගේ “මගේ හදවතේ ස්පාඤ්ඤය” ( España en mi Corazón ) සහ සීසර් වැලෙජෝගේ “ස්පාඤ්ඤය, මේ කුසලානය මගෙන් ඉවතට ගන්න” ( España, aparta de mí este cáliz) වේ
පල්ලිය, රාජාණ්ඩුව, ධනවතුන් සහ මුස්ලිම්වරුන් මත දොස් පවරන, මෙම කාව්‍ය කෘතීන් තුන, ස්පාඤ්ඤ විප්ලවය පාවාදීම සහ පරාජය කිරීමේදී ස්ටැලින්වාදය විසින් ඉටු කරන ලද සාපරාධී භූමිකාව සාමාන්‍ය සුදු හුනු ගෑමකින් නිරූපණය කරයි. නෙරූඩා ස්ටාලින්ගේ විශ්වාසවන්ත අනුගාමිකයෙකු බවට පත් විය; ඔහු 1940 අගෝස්තු මාසයේදී මෙක්සිකෝ නගරයේ දී ලියොන් ට්‍රොට්ස්කි ඝාතනය කිරීමේ කුමන්ත්‍රණයට පවා හවුල් විය.
ඕඩ් ටු ස්ටාලින්
1953 දී, ස්ටාලින්ගේ මරණය සිදු වූ වසරේ, නෙරුඩා, විප්ලවයේ “මිනීවළ හාරන්නා” වන ස්ටාලින්ව එහි නායක ව්ලැඩිමීර් ලෙනින්ට වඩා ඉහලින් ඔසවා තබමින්, ඔඩා ඒ ස්ටාලින් (ඔඩේ ටු ස්ටාලින්) දිගු කාව්‍යයකින් ඔහුගේ සහයෝගය තහවුරු කළේය.
නෙරූඩාගේ ඔඩේ යනු 1917 රුසියානු විප්ලවයේ සහ බොල්ෂෙවික් ජාත්‍යන්තරවාදයේ ලෙනින් සහ ට්‍රොට්ස්කිට විරුද්ධ ස්ටාලින්ගේ සැබෑ භූමිකාව පිළිබඳව සම්පූර්ණ සහ සාපරාධී මුසාකරනයකි. ජර්මානු කම්කරු පන්තියේ පරාජයට සහ හිට්ලර්ගේ නැඟීමට සහ ස්පාඤ්ඤ නිර්ධන පංතිය නිරායුධ කිරීම සහ තලා දැමීම සඳහා ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති සෘජුවම වගකිව යුතු විය, ජෝර්ජ් ඕවල්ගේ “කැටලෝනියාවට උපහාරය”( Homage to Catalonia.) මගින් සාහිත්‍යයේ මෙය ප්‍රබල ලෙස නිරූපණය කර ඇත.
නෙරූඩා සිය දේශපාලන ජීවිතය පුරා, මොස්කව් නඩු විභාග සහ 1917 ඔක්තෝබර් විප්ලවයට නායකත්වය දුන් පරම්පරාව සමූලඝාතනය කිරීම, ස්පාඤ්ඤයේ ඇන්ඩ්‍රෙස් නින් ඝාතනය, ස්ටාලින්-හිට්ලර් ගිවිසුම සහ 1956 හංගේරියානු කම්කරු කැරැල්ල මර්දනය කිරීම ඇතුළු ස්ටාලින්ගේ බොහෝ අපරාධ කෙරෙහි සම්පූර්ණ උදාසීනත්වය පෙන්නුම් කළේය.
1940 අගෝස්තු 20දා ලියොන් ට්‍රොට්ස්කි ඝාතනයට නෙරුඩා සෘජුවම සම්බන්ධ වූ බවට සාක්ෂි නොමැති තරම් වුවද, ඔහු ස්ටැලින්වාදී රහස් පොලිසියට ආධාර කිරීම සඳහා මැඩ්රිඩ්, පැරිස් සහ මෙක්සිකෝ නගරයේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු ලෙස ඔහුගේ භූමිකාව යොදා ගනිමින් වක්‍රව සහභාගී විය. 1940 මැයි මාසයේදී මෙක්සිකෝ නගරයේ දී, විප්ලවවාදී නායකයා ඝාතනය කිරීමේ ප්‍රථම අසාර්ථක උත්සාහය වූ ට්‍රොට්ස්කිගේ පරිශ්‍රයට මැෂින් තුවක්කු ප්‍රහාරයක් දියත් කළ කල්ලියක් මෙහෙය වූ ස්ටැලින්වාදී මෙක්සිකානු චිත්‍රශිල්පී ඩේවිඩ් අල්ෆාරෝ සික්විරෝස්ට මෙක්සිකෝවෙන් පලා යාමට ඔහු සිය රාජ්‍යතාන්ත්‍රික හැකියාවන් භාවිතා කළ බව ප්‍රසිද්ධය.
පශ්චාත් ඒකාධිපතිත්වය, නෙරූඩාගේ උරුමය
1990 දී පිනෝචේ ආඥාදායකත්වය අවසන් වීමෙන් පසුව, චිලී ආර්ථික සංවර්ධන සහ උද්ධමන අර්බුදයේ (තඹ සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනවල අපනයන මිල මත විශාල වශයෙන් බැඳී ඇති) සමාජ ආතතීන් තවදුරටත් උග්‍ර කරන සමාජ ආර්ථික අසමානතාවයේ කාල පරිච්ඡේද හරහා ගමන් කළේය.
ඇලෙන්ඩේගේ මහජන පෙරමුණු ආන්ඩුවේ (ආණ්ඩුවේ සහ වෘත්තීය සමිතිවල සමාජවාදී හා කොමියුනිස්ට් පක්ෂ කොටස්) අනුප්‍රාප්තිකයින් ද ඇතුළත් වූ ආන්ඩු නව ලිබරල් මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කර සෞඛ්‍ය සේවා සහ සමාජ ප්‍රතිලාභවලට එරෙහිව ප්‍රහාර එල්ල කර ඇත. මේ අතර, සෑම විටම පතල් කම්කරුවන්ගේ, නැව් තටාක කම්කරුවන්ගේ, ගොවිපල කම්කරුවන්ගේ සහ සිසුන්ගේ අරගල කඩාකප්පල් කර ඇත.
ජනාධිපති ගේබ්‍රියෙල් බෝරික්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් චිලී සුලු ධනේශ්වර ව්‍යාජ වාම ස්ථරයන් සමග සමාජවාදී හා කොමියුනිස්ට් පක්ෂ ඇතුලත් සන්ධානයක් වන වත්මන් අප්රුබෝ ඩිග්නිඩෑඩ් ආන්ඩුව, මෙයට ඇතුලත් වේ. එය ධනේශ්වර අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කිරීමට, සරණාගත අයිතීන්ට හා සංක්‍රමණ කෙරෙහි ඇති සතුරුකමට, කම්කරු අරගලවලට එරෙහිව රාජ්‍යයේ සන්නද්ධ හමුදාවන් මත යැපීමට ආවරණයක් ලෙස අනන්‍යතා දේශපාලනය සමග ව්‍යාජ වාම වාක්‍ය ඛණ්ඩ භාවිතා කිරීම , සහ එක්සත් ජනපදය සමග සමීප විදේශ ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධතාවයක් පවත්වා ගෙන යයි. සාරය වශයෙන්, එය පිනෝචේ තන්ත‍්‍රය අනුගමනය කරමින් දක්ෂිනාංශික වැඩපිලිවෙලක් දිගටම ගෙන යයි.
තමන් විප්ලවවාදී අරගලවල නව නැගීමකට ඇතුල් වන මෙම අවස්තාවේ, නෙරූඩා වන්දනා කල ස්ටැලින්වාදයේ ප්‍රතිවිප්ලවවාදී ඉතිහාසය සහ උරුමය පිලිබඳ අවබෝධයකින් දේශපාලනිකව සන්නද්ධ වීම කම්කරුවන්ට අත්‍යවශ්‍ය ය.
#theSocialistLK #WSWS
